GLOBAL STATES – Παγκόσμια Κοινωνία – NETWORK CAPITALISM
Παγκόσμια Κοινωνία ή δίκτυα των παγκόσμιων κρατών;
Παρουσιάζω τμημα απο Κεφάλαιο του βιβλίου ‘Ορθολογικά συμβολικά δίκτυα, διότι είναι αρκετά επίκαιρο για την μελέτη ορισμένων παραγόντων που καθορίζουν την πρόσφατη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση
[ ‘Ορθολογικά συμβολικά δίκτυα, Global States και εθνικά Χόμπιτ’, Αθήνα 2004, εκδόσεις νήσος.]
..
Η παγκοσμιοποίηση σε μεγάλο βαθμό αποτελεί μια προσπάθεια πολιτικής και πολιτισμικής κυριαρχίας των κρατών με παγκόσμια εμβέλεια, κρατών που διαθέτουν παγκόσμια οικονομικά και στρατιωτικά δίκτυα και πολύ λιγότερο μια διαδικασία που αφορά την παγκόσμια κοινότητα ή το ‘παγκόσμιο χωριό’, όπως παρουσιάζεται συχνά. Αυτά τα Global States (παγκόσμια κράτη) που συγκροτούν το πυρήνα των ισχυρών δυνάμεων[6], αποτελούν την ατμομηχανή της παγκοσμιοποίησης της παραγωγής και του εμπορίου και είναι αυτά που καθορίζουν με οδηγό τις ΗΠΑ την ποιότητα και την κατεύθυνση της. Με αυτόν τον τρόπο η παγκοσμιοποίηση, είναι ο αγώνας για τη διαρκή κατανομή και αναδιανομή του οικονομικού και πολιτισμικού οφέλους που προκύπτει από αυτές τις σχέσεις οικονομικής και πολιτικής ηγεμονίας, κυρίως όμως μέσα από την εργαλειακή λογική και την κουλτούρα των παγκόσμιων επιχειρήσεων και οργανισμών αυτών των κρατών[7]. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού το φαινόμενου είναι, ότι όλες οι μορφές ρύθμισης αυτής της διαδικασίας αρχικά καθορίζονται σχεδόν μονομερώς από τα παγκόσμια κράτη στα πλαίσια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τις σταθερές συνεδριάσεις των πιο ανεπτυγμένων χωρών(G8), τις διμερείς συμφωνίες και τέλος τη συνεργασία ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης και σε αντίθεση με την παραδοσιακή θέση που διαχωρίζει την εσωτερική πολιτική και την εσωτερική ασφάλεια από τη διεθνή πολιτική, στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει επικρατήσει η άποψη, ότι η προστασία σημαντικών αξιών, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα. η ασφάλεια των πολιτών και η ελεύθερη οικονομία, δημιουργεί την υποχρέωση για παρέμβαση με στόχο τη διατήρηση της ισχύος τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΗΠΑ, σε αυτήν την περίπτωση, έστω και αν ή ρητορική της πολιτικοστρατιωτικής ελίτ αναφέρεται στις κλασσικές έννοιες του έθνους και ενός ιδιαίτερου λαού[8] στην πραγματικότητα, είναι η πρώτη χώρα που έχει πραγματοποιήσει μια υπέρβαση που υποστηρίζει την αναγκαιότητα διάδοσης των βασικών της αξιών της και του τύπου της πολιτικής της οργάνωσης, σε όλο τον κόσμο αλλά κυρίως στις περιοχές που θεωρεί ότι δημιουργούν για αυτήν κινδύνους και αποσταθεροποίηση. Η επιβολή αυτών των αξιών και συστημάτων, θεωρείται ότι θα επιτρέψει, για τις ΗΠΑ, τη συνεργασία μαζί τους και τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου. Η Αμερική ως ‘η έκφραση του ανθρωπισμού’, της Δημοκρατίας, των ευκαιριών και της ισότητας, ‘μια χώρα που την θαυμάζουν όλοι’, μπορεί να διατηρήσει των ρόλο της ως ‘Παγκόσμιος Ηγέτης’ μόνο αν επιβάλει τον απόλυτο σεβασμό σε όλο τον κόσμο, αλλά και αν καταφέρει να εξάγει και να διαδώσει παντού αυτές τις αξίες. Αυτή η πολιτική που εμφανίστηκε ξεκάθαρα κατά τον πρώτο πόλεμο του κόλπου ενάντια στο Ιράκ, συνεχίστηκε ως στρατιωτική επέμβαση, με στόχο την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα Βαλκάνία (στη διάρκεια της προεδρίας Κλίντον) και έφτασε στην κορύφωση της κατά το δεύτερο πόλεμο με το Ιράκ το 2003. Αυτές οι νέες εξελίξεις είναι η αρχή για ένα νέο πλαίσιο παγκόσμιας ρύθμισης, που ξεπερνάει το οικονομικό πεδίο, στο οποίο μέχρι σήμερα καθοριστικό ρόλο έπαιζαν, η διεθνής θέση του εθνικού νομίσματος των ΗΠΑ, οι διεθνείς και διμερείς εμπορικές συμφωνίες και οι κανόνες κίνησης του κεφαλαίου.
Η ιδέα της παγκοσμιοποίησης όπως παρουσιάζεται μέσα από ορισμένα κείμενα υπεράσπισης του[9], δε φαίνεται τελικά ότι ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, μιας και επικεντρώνεται κυρίως στη διάσταση του ελεύθερου εμπορίου, της διακίνησης του κεφαλαίου και στο ρόλο των νέων τεχνολογιών στην επικοινωνία και στο νέο καθεστώς παραγωγής. Ο ενθουσιασμός για την αποτελεσματικότητα και τη διάδοση της Τεχνολογίας της Πληροφορίας, έχει προκαλέσει μια ευφορία για τη νέα Κοινωνία της Πληροφορίας και την Κοινωνία της Γνώσης, που θα επιβληθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι όμως που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική μεταφορά τεχνικών και πρακτικών ικανοτήτων και εμπειριών στην ‘παγκόσμια κοινωνία’ και ιδιαίτερα σε αυτούς που χάνουν τις παραδοσιακές τεχνικές ικανότητες και γνώσεις παραγωγής. Η μέτρηση της διάδοσης της νέας τεχνολογίας μέσα από τον αριθμό των υπολογιστών και τον αριθμό των χρηστών του Διαδικτύου, λέει πολύ λίγα πράγματα για την πραγματική μεταφορά ‘ουσιαστικής γνώσης’ που στηρίζεται σε πραγματική τεχνική και κοινωνική εμπειρία[10] του μεταβιομηχανικού κόσμου.
Παγκοσμιοποίηση σήμερα σημαίνει κυρίως την παγκοσμιοποίηση των δικτύων της’ εθνικής’ επιχειρηματικής κουλτούρας των παγκόσμιων κρατών, και ιδιαίτερα των ΗΠΑ σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο έλεγχο των δικτύων της διακυβέρνησης και επιρροής τους στα παγκόσμια πράγματα. Ο κατακερμάτισμός και διαχωρισμός (διαζευκτικότητα) που, βλέπουν ορισμενοι συγγραφείς ως κυρίαρχο στοιχείο της νέας παγκόσμια κατάστασης και το διαχωρισμό ανάμεσα στις διαστάσεις της εργασίας, του κεφαλαίου και της τεχνολογίας[11], νομίζω ότι στην πραγματικότητα είναι περισσότερο έκφραση της πολυπλοκότητας των δικτύων και της ολοκλήρωσης τους σε μία μεγαλύτερη γεωγραφική κλίμακα, παρά μια ουσιαστική αποδόμηση των ουσιαστικών δεσμών στο εσωτερικό των κρατικών μορφωμάτων παγκόσμιας εμβέλειας. Η αποδόμηση και η ρευστότητα του πολιτισμού, ισχύει περισσότερο για τις περιοχές και τις χώρες που βρίσκονται σε μια αρνητική σχέση πολιτισμικής αλληλοδόμησης με τα παγκόσμια κράτη[12]. Για τα τελευταία αντίθετα ισχύει μιας διαδικασία πολιτισμικής ομογενοποιήσης και επιβολής της ηγεμονίας τους, πολλαπλά ισχυρότερη από αυτή που γνωρίσαμε στην ιστορική περίοδο της ανάδυσης των εθνικών κρατών. Η έρευνα μας θα πρέπει εδώ να στρέφεται περισσότερο σε θέματα που αφορούν την πυκνότητα, την κλίμακα, το είδος και την ευελιξία των δικτυακών δεσμών που παράγονται, κάτω από τα φαινομενικά ουδέτερα οχήματα της ηγεμονίας του κεφαλαίου και των παγκόσμιων κρατών, όπως είναι η κατανάλωση, η εικόνα, η πληροφόρηση, το ενιαίο ψηφιακό πολιτιστικό περιεχόμενο και λιγότερο στο επικοινωνιακό θέαμα της νέας παγκόσμιας κοινωνίας που παράγεται’ ως μια νέα ουτοπία΄’ μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας[13].
Η κυριαρχία των παγκόσμιων κρατών[14] συνδυάζεται όμως κυρίως με τον έλεγχο των ακόλουθων θεμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο: α) έλεγχος του παγκόσμιου εμπορίου και ιδιαίτερα του βαθμού εισόδου προϊόντων του Τρίτου Κόσμου στα εμπορικά δίκτυα του Βιομηχανικού Κόσμου, μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου Π.Ο.Ε. (W.T.O.)[15] και κυρίως των Διμερών Συμφωνιών, των εμπορικών δικτύων των μεγάλων εταιριών, β) έλεγχος των νομισμάτων και ισοτιμιών μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμειο (IMF)[16], της κίνησης κεφαλαίου και της διατραπεζικής συνεργασίας μέσω των μηχανισμών πιστοποίησης της προέλευσης των κεφαλαίων και του λεγόμενου ‘βρώμικού’ χρήματος, γ) έλεγχος της εσωτερικής ασφάλειας και αστυνομική συνεργασία των παγκόσμιων κρατών με τα ελεγχόμενα κράτη, μέσω διμερών συμφωνιών και συμφωνιών των διεθνών οργανισμών (Interpol, Europol etc) δ) έλεγχος της κίνησης των πολιτών του πρώτου κόσμου στην παγκόσμια αγορά τουρισμού, και ιδιαίτερα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και της ημιπεριφέρειας, μέσω ταξιδιωτικών οδηγιών και διμερών συνεργασιών, ε) στρατιωτική συνεργασία και έλεγχος των στρατιωτικών συστημάτων συμμαχικών και άλλων χωρών με κύριο στόχο την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και των τοπικών συγκρούσεων. Σε αυτό συμβάλει και η ύπαρξη και η δημιουργία διάφορων μονάδων ταχείας επέμβασης σε χώρες της περιφέρειας και του Τρίτου Κόσμου. Οι ΗΠΑ αναπτύσσουν τις δυνάμεις που αποτελούν παραδοσιακά τμήμα του στρατιωτικού τους μηχανισμού, όπως οι πεζοναύτες και οι αερομεταφερόμενες μονάδες, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες αναπτύσσουν κοινά σώματα με την προοπτική δημιουργίας ενός σταθερού ευρωπαϊκού στρατού. στ) μερικός έλεγχος της παραγωγής και των εργασιακών σχέσεων σε παγκόσμια επίπεδο, μέσω θεμάτων που αφορούν την υγεία, την παιδική εργασία, το περιβάλλον, την ασφάλεια των προϊόντων, η) μερικός έλεγχος των συστημάτων ρύθμισης της παγκόσμιας κίνησης των μεταναστευτικών ρευμάτων και των μετακινήσεων πληθυσμών μέσω συνοριακών συστημάτων φύλαξης, κοινής διαχείρισης δεδομένων, ρυθμίσεων που αφορούν το πολιτικό άσυλο κλπ. (π. χ. Συμφωνία Schengen), θ) Εξασφάλιση δικαιωμάτων για αστυνομική έρευνα και δικαστική αρωγή για πράξεις υπηκόων, άλλων κρατών. Επέκταση των ορίων της αρμοδιότητας των εθνικών δικαστηρίων εκτός του εθνικού χώρου των παγκόσμιων κρατών. Κράτηση και φυλάκιση υπηκόων άλλων κρατών για θέματα που αφορούν την εσωτερική ασφάλεια.
Αυτά είναι τα δίκτυα και συστήματα ελέγχουν που είναι εμφανή και έχουν αποκτήσει θεσμική μορφή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, Θα πρέπει σε αυτά να συμπεριλάβουμε φυσικά και τα άτυπα εκτενή ανθρώπινα δίκτυα που συντηρούνται στα πλαίσια των μυστικών υπηρεσιών των διοικητικών μηχανισμών κλπ. Ο ρόλος τους έχει σε μεγάλο βαθμό υποβαθμιστεί, μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου και ένα μεγάλο μέρος των λειτουργιών τους έχει μεταφερθεί πλέον σε επίσημες και θεσμικές συνεργασίες όπως αυτές που προαναφέρθηκαν. Σε αυτήν τη θεσμική τεχνολογική διάσταση ελέγχου θα πρέπει να εντάξουμε φυσικά και την εξέλιξη της δορυφορικής τεχνολογίας στην οποία ηγετικό ρόλο παίζουν οι ΗΠΑ, και η Ευρώπη ακολουθεί με μια ξεχωριστή προσπάθεια. Η δορυφορική παρακολούθηση, και έλεγχος αποτελεί σήμερα ένα πολυδιάστατο σύστημα τεκμηρίωσης δεδομένων που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την παρουσία και τη λειτουργία των παγκόσμιων κρατών σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Αυτή η διάσταση αποτελεί σε μεγάλο βαθμό και το υπόβαθρο για την αντικατάσταση της παραδοσιακής μυστικής κατασκοπείας από ένα πιο ουδέτερο τεχνολογικό σύστημα, το οποίο προσφέρει ταυτόχρονα και υπηρεσίες στη ναυσιπλοΐα, την αγροτική παραγωγή κλπ.
Αυτή η νέα πολιτική αντίληψη επεκτατικής ρύθμισης που συνδέεται με τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και της ισχύος των εθνικών συστημάτων ελέγχου, στην παγκόσμια κοινότητα, νομίζω ότι δημιουργεί ένα νέο καθεστώς στις διεθνείς σχέσεις. Πολιτιστικές – συμβολικές αντιλήψεις για την πατρίδα και πάτριο έδαφος, τεχνο- στρατιωτικές ικανότητες σε συνδυασμό με τον κυρίαρχο επιχειρηματικό πολιτισμό και την προσπάθεια ικανοποίησης στρατηγικών στόχων και δεικτών επιτυχίας, η επικράτηση ενός ιδεoλογικοποιημένου ‘πολυπολιτισμού’ που είναι στην ουσία μονοδιάστατο πολιτισμικό εμπόρευμα[17], δημιουργούν το υβριδικό δικτυακό πολιτικό πλαίσιο κυριαρχίας της νέας παγκόσμιας υπερδύναμης.
Σε αυτό το πλαίσιο – δίκτυο στο οποίο θα πρέπει να ενσωματωθούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι περιοχές που έχουν ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, διαθέτουν σημαντικά φυσικά αποθέματα ή αποτελούν παράγοντες κινδύνου και αποσταθεροποίησης των ΗΠΑ. Σε πολλές περιπτώσεις η παρουσία ενός υβριδικού και ‘φαινομενικά’ ‘χαοτικού’ συστήματος ρύθμισης, αποκρύπτει τον ενιαίο χαρακτήρα και τη συνέπεια με την οποία ορισμένα παγκόσμια κράτη επιβάλλουν τα ενδιαφέροντα τους. Έτσι για παράδειγμα το αίτημα των ΗΠΑ για την απορύθμιση της αγοράς βάμβακος σε μια από τις πιο φτωχότερες χώρες του κόσμου, όπως είναι το Μάλι, συνδυάζεται με την επιδότηση των αμερικανών βαμβακοπαραγωγών, που είναι περίπου κάθε έτος ίση με το συνολικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν περισσότερων χωρών της Δυτικής Αφρικής. Η επιδότηση αυτή έχει καταστροφικές συνέπειες για τους περισσότερους βαμβα καλιεργητές του Μαλί, που βλέπουν το εισόδημα τους να μειώνεται κάτω από τα 150 USD[18]. Σε άλλες περιπτώσεις, οι μεγάλες προσπάθειες ελέγχου της μετανάστευσης από τον Τρίτο Κόσμο συνοδεύονται από μια διαρκή και στοχευόμενη προσέλκυση (αρπαγή) ημιειδικευμένου και ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, κυρίως από την Ασία, στους τομείς των ιατρικών υπηρεσιών, της πληροφορικής τεχνολογίας κλπ. Τα ‘άναρχα’ μεταναστευτικά ρεύματα και η νομαδική ταυτότητα ενός μεγάλου μέρους της ειδικευμένης και ανειδίκευτης εργασίας, ισορροπούν ευέλικτα γύρω από τα συμφέροντα και την οικονομική συγκυρία του καπιταλιστικού κέντρου. Στην Ευρώπη η διεύρυνση των ορίων της ΕΕ προς την Ευρωπαϊκή Ανατολή και το Νότο, πριν να φέρει μια ουσιαστική ανάπτυξη στις περιοχές αυτές θα απορροφήσει σε μια πρώτη φάση το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου δυναμικού που είναι σήμερα απαραίτητο στις υπηρεσίες και την πληροφορική.
Η νέα εξέλιξη υπεροπτικής επιβολής και ηγεμονίας των ΗΠΑ, σε θέματα που αφορούν το παγκόσμιο εμπόριο, τη μετανάστευση, το Δίκαιο, τον Πολιτισμό, την αγροτική οικονομία που συχνά καταδικάζεται από τους Ευρωπαίους, αποτελεί ταυτόχρονα το υπόδειγμα για μια ανάλογη πολιτική που ακολουθούν οι μεγάλες χώρες της Ευρώπης στα πλαίσια της διαδικασίας ενοποίησης της ΕΕ. Η επιβολή των γλωσσών των τριών μεγάλων κρατών (γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά)[19], η κατάργηση των περιφερειακών πολιτισμών, η ενοποίηση όλων των ευρωπαϊκών δικτύων κάτω από την κυριαρχία των μεγάλων χωρών και ιδιαίτερα των συμφερόντων των δικτύων των πολυεθνικών επιχειρήσεων, είναι παράλληλες αλλά όχι ασήμαντες διαδικασίες επιβολής της παρουσίας των μικρότερων ευρωπαϊκών Global States στην παγκόσμια σκηνή. Οι μικρότερες χώρες της Ευρώπης, φαίνεται να ψάχνουν τη θέση τους και τρόπους ισορροπίας ανάμεσα στα σημερινά παγκόσμια κράτη με αποτέλεσμα οι συμμαχίες να είναι ρευστές και διαρκώς μεταβαλλόμενες. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία δε φαίνεται καθόλου παράξενο, ότι όλες οι χώρες δεύτερης τάξης και ισχύος της ΕΕ (Ισπανία, Βρετανία, Ιταλία, Ολλανδία), συμμάχησαν με τις ΗΠΑ, στη διάρκεια του πολέμου ενάντια στο καθεστώς του Ιράκ το 2003, και αμφισβήτησαν τον ηγεμονικό ρόλο της Γαλλίας και της Γερμανίας[20]. Αλλά και χώρες που βρίσκονται στη διαδικασία ένταξης και οι οποίες λόγω του μεγέθους τους, αλλά και των ευρωπαϊκών τους παραδόσεων έχουν μια ισχυρή αυτοπεποίθηση, δήλωσαν έμμεσα ότι βλέπουν τη συμμετοχή τους στην ΕΕ ως μια ευέλικτη συνεργασία, όπου εσωτερικοί και εξωτερικοί εταίροι, θα αξιολογούνται πάντα εκ νέου, ως προς τα συγκεκριμένα οφέλη που τους προσφέρουν. Μια αυθόρμητη’ εθνική αλληλεγγύη’ δε φαίνεται ότι θα υπάρξει στα πλαίσια της ΕΕ, όπως τη γνωρίζουμε στο εσωτερικό των εθνικών κρατών και στις ΗΠΑ, ακόμα και για τα θέματα που πολλές χώρες θα τα θεωρούν κρίσιμα[21]. Ο πρόεδρος Μπούς κατά την επίσκεψή του στην Πολωνία φάνηκε να περιγράφει αυτήν την πολιτική ‘με θετικούς όρους’, όταν δήλωσε ότι είναι δυνατόν η Πολωνία να έχει ταυτόχρονα καλές σχέσεις με την ΕΕ και τις ΗΠΑ και αυτό είναι το μέλλον της Πολωνίας και φυσικά και όλων των νέων μελών της ΕΕ Το μοντέλο που θέλει την Ε. Ε. ως ένα νέο συμπαγές και ομοιογενές και σταθερό πολυεθνικό κρατικό μόρφωμα[22], έχει κατά την άποψή μου οπισθοχωρήσει πριν γεννηθεί, μιας και τα σταθερά οφέλη που προσφέρει στις χώρες δεύτερης και τρίτης τάξης είναι μικρά και αμφίβολα. Αντίθετα ένα σχήμα πολλαπλών και εναλλασσόμενων συμμαχιών σε διάφορα δίκτυα συνεργασίας που κατά περιόδους θα κερδίζουν ή θα χάνουν σε ισχύ και επικαιρότητα, είναι το νέο καθεστώς που αντιμετωπίζει η Ευρώπη[23]. Η ίδια η ΕΕ (με διευρυμένες ή όχι συνεργασίες), το ΝΑΤΟ, ο Ευρωπαϊκός Στρατός, οι κατά περίπτωση οικονομικές και στρατιωτικές συμμαχίες και πρωτοβουλίες, θα αποτελούν τη ρευστή βάση του νέου περιβάλλοντος συνεργασίας των δυτικών κρατών. Η ανάλυση των δικτύων, με την ευελιξία που την χαρακτηρίζει, νομίζω ότι σε αυτήν την περίπτωση είναι ίσως το πιο κατάλληλο πλαίσιο ανάλυσης, διότι παρακάμπτει το μονοδιάστατο χαρακτήρα που δίνουμε στα διοικητικά μορφώματα με συμπαγή εθνικό και ρυθμιστικό χαρακτήρα. Αυτή η προσέγγιση αδυνατεί να κατανοήσει την πραγματική ρευστότητα των πολυεθνικών κρατικών μορφωμάτων όπως είναι για παράδειγμα η ΕΕ, που βρίσκονται συνεχώς κάτω από την πίεση ετερογενών πρακτικών και πολλαπλών δικτύων ρύθμισης.
Στα πλαίσια αυτά, μόνο φτωχή, ελλιπή και υποκριτική μπορεί να θεωρήσει κανείς τη θεωρία, που προσπαθεί να κατανοήσει την παρουσία των ΗΠΑ στο Ιράκ και τον πόλεμο που προηγήθηκε, μόνο ως αποτέλεσμα της μερικής υπεράσπισης των οικονομικών συμφερόντων τους στην πετρελαιοφόρα περιοχή της Μεσοποταμίας. Αντίθετα αυτή η παρέμβαση μεγάλης κλίμακας στη διεθνή ισορροπία, μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο ως μια προσπάθεια επιβολής των ρυθμιστικών δικτύων, κανόνων και των κωδίκων επικοινωνίας των ΗΠΑ σε όλες τις περιφερειακές δυνάμεις που αναζητούν ένα σημαντικό οικονομικό η στρατιωτικό ρόλο στην περιοχή τους, αλλά και στη ρύθμιση ορισμένων σχέσεων με τις ευρωπαϊκές χώρες. Η Συρία, το Ιράν, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, είναι υποχρεωμένες να προσαρμοστούν, να μάθουν και να ακολουθήσουν τους νέους κώδικες ηγεμονίας που διατύπωσε αυτός ο πόλεμος, και οι οποίοι καθορίζονται πρωταρχικά από τα ενδιαφέροντα των ΗΠΑ και δευτερευόντως από αυτά των άλλων παγκόσμιων κρατών. Η νίκη στον πόλεμο στο Ιράκ, επισφράγισε και συμβολικά αυτήν την ιεραρχία, κάτι που έγινε τελικά αποδεκτό από τον Καγκελάριο Σρέντερ και το Γάλλο Πρόεδρο Σιράκ στο Evian, αλλά και από τη δήλωση του Γερμανού Καγκελάριου στις 13.6.2003, όπου ανέφερε ότι στη σημαντική υπερατλαντική συνεργασία που έχει ζωτική σημασία για όλους, δεν αποκλείεται να υπάρχουν και μερικές δευτερεύουσες διαφωνίες μεταξύ των συμμάχων.
Η πολιτική αντιπολίτευση στο εσωτερικό του πρώτου κόσμου ασκεί μια νέα γοητεία –ιδίως στους κοινωνιολόγους-, μέσω της εικόνας του που παρουσιάζεται στα μέσα ενημέρωσης και στις διάφορες δημοσιεύσεις για τα κοινωνικά κινήματα[24]. Μιας εικόνα που τα παρουσιάζει να αντιπολιτεύονται την παγκοσμιοποίηση κυρίως μέσω της χρήση της τεχνολογίας τη πληροφορίας και των σχετικών δικτύων, αλλά και με κινητοποιήσεις που πραγματοποιούνται κυρίως στις συναντήσεις των G8, στις συναντήσεις κορυφής της ΕΕ, του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου κλπ. Στην πραγματικότητα τα κοινωνικά κινήματα είναι περισσότερο αδύνατα από ποτέ απέναντι σε μία νέα παγκόσμια οργάνωση των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών και με μεγάλη δυσκολία μπορεί να συμμεριστεί κανείς τα ψήγματα ελπίδας που αφήνουν ορισμένοι συγγραφείς της αριστερής αντιπολίτευσης όπως για παράδειγμα ο Negri[25]. To σημαντικότερο πρόβλημα που μπορούμε να εντοπίσουμε είναι ότι το άτομο έχασε σε παγκόσμιο επίπεδο όλα τα οργανωτικά του στηρίγματα που διέθετε στα πλαίσια των κοινωνικών αγώνων που εξελισσόταν στα πλαίσια των εθνικών κρατών. Η δυναμική παγκοσμιοποίηση της επιχειρηματικής κουλτούρας, δημιούργησε σε μεγάλο βαθμό ένα παγκόσμιο προλεταριάτο[26], το οποίο όμως δε διαθέτει πλέον καμία πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική συνοχή. Ακόμα και σε χώρες χαμηλότερης ανάπτυξης που συνορεύουν μεταξύ τους, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα και η Βουλγαρία, η μετακίνηση των επιχειρήσεων από την περιοχή της Μακεδονίας, στις Βουλγαρικές πόλεις[27] με στόχο την εξαντλητική μείωση των ημερομισθίων και την παράκαμψη των ρυθμίσεων προστασίας της εργασίας, δεν μπορούν να βρουν μια απάντηση από τα εργατικά συνδικάτα, ή από την κοινωνική αντιπολίτευση. Ανάμεσα στους Έλληνες εργαζόμενους και τους Βουλγάρους εργαζόμενους, ο μόνος συνδετικός κρίκος είναι οι Έλληνες αρχιεργάτες και οι τεχνικοί που αποφεύγουν την απόλυση μέσω της μετακίνησης τους στις νέες μονάδες παραγωγής. Το ίδιο παρατηρούμε στα σύνορα ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Μεξικό. Η κατάσταση είναι περισσότερο ασύνδετη και χαώδης όσον αφορά τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις που διαθέτουν μεγάλη ευελιξία όσον αφορά τις μετακινήσεις του κεφαλαίου και των συστημάτων παραγωγής τους. Οι τεχνικοί των δικτύων και οι συντηρητές και τεχνικοί των εγκαταστάσεων είναι τα λιγοστά μη διευθυντικά στελέχη που έχουν μια σχετικά μικρή εποπτεία για τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι φανερό ότι ακόμα και αυτοί, ως μια μικρή εργασιακή ελίτ, δεν είναι σε θέση να διαμορφώσουν μια ενοποιημένη εικόνα και συνείδηση για την κατάσταση των πραγμάτων. Το μετακινούμενο μεταναστευτικό προλεταριάτο που εργάζεται στις ασταθείς θέσεις εργασίας χαμηλού κόστους στον πρώτο κόσμο παραμένει συνήθως κρυμμένο και αθέατο στις παρυφές των πόλεων, προσπαθώντας να αποφύγει την απέλαση. Η παρουσία μιας εργασιακής και πληθυσμιακής ρεζέρβας, στον πρώτο κόσμο ελέγχεται μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα και δίκτυο ρυθμίσεων και ελέγχων (αστυνομικών, εργασιακών, ασφαλιστικών, ιατρικών, κλπ.) που ακόμα και οι υπεύθυνοι για τα θέματα μετανάστευσης δε γνωρίζουν καλά. Οι στάσεις της μεσαίας τάξης, που σε μεγάλο βαθμό είναι ο εργοδότης αυτού του προλεταριάτου, επηρεάζουν επίσης σε μεγάλο βαθμό τις ρυθμίσεις που αφορούν τη νομιμοποίηση ή την απώθηση αυτού του τμήματος του παγκόσμιου προλεταριάτου. Σε καμία περίπτωση όμως δεν υπάρχουν οι πολιτικές ευκαιρίες για την ανάδυση του ως πολιτικής δύναμης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο[28]. Ακόμα και το μεμονωμένο άτομο δεν μπορεί να αποκτήσει μια πολιτική υπόσταση σε αυτόν τον κοινωνικό χώρο. Δεν υπάρχουν οι ευκαιρίες επικοινωνίας, δημοσιότητας και ασφάλειας που θα επέτρεπαν κάτι ανάλογο στον κόσμο της εργασίας και στη δημόσια σφαίρα[29]. Νέες μορφές αγώνα και συλλογικότητας αναδύονται κυρίως μέσα από την αίσθηση της’ κοινής μοίρας’ σε σχέση με την καταστροφή του περιβάλλοντος και τους κινδύνους του πολέμου και της εθνοφυλετικής σύγκρουσης[30]
Κατά την ανάδυση της παγκόσμια κοινωνίας, όπως την περιγράφει ο Castells, και η οποία σχολιάζεται περισσότερο στο επόμενο κεφάλαιο, φαίνεται ότι απουσιάζουν, τα κύρια στοιχεία που συγκροτούν μια κοινωνία, δηλαδή η εσωτερική συνοχή, και οι σχέσεις συλλογικότητας και αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη της και κυρίως αυτό που μπορούν να διαμορφώσουν μια οργανωμένη πολιτική στάση και συμπεριφορά, για τα παγκόσμια θέματα που τους αφορούν.
Η δυνατότητα ανάπτυξης μιας νέας πολιτικής έκφρασης που θα ξεπηδάει από τη νέα τεχνολογία και η οποία θα στηρίζεται κυρίως στις νέες τεχνολογίες της πληροφορίας[31], αποτελεί μια σημαντική δυνατότητα για τη διαμόρφωση μιας νέας αντιπολίτευσης σε παγκόσμιο επίπεδο, μόνο που αυτή η αντιπολίτευση χρειάζεται οπωσδήποτε πέρα από την πληροφόρηση και τον ουσιαστικό χώρο για την παραγωγή δεσμευτικών παρεμβάσεων, πολιτικών και μιας νέας συλλογικότητας. Η επικέντρωση της πολιτικής στη διάσταση της διάδοσης και χρήσης της πληροφορίας αποτελεί, κατά την άποψή μου, ένα νέο πρόβλημα της σύγχρονης πολιτικής, μιας και οι ελπίδες που συνδέονται μαζί της δεν ανταποκρίνονται στην πολιτική πραγματικότητα[32]. Πολλές φορές η υπεράντληση και υπερκχείληση (information overflow) των πληροφοριών δημιουργούν περισσότερα προβλήματα παρά προσφέρουν λύσεις στους χρήστες των πληροφορικών συστημάτων. Η κίνδυνος της δημιουργία μιας ‘Ψευδοπολιτικής των Δικτύων’, είναι ορατός, δηλαδή η παρουσία από τη μια μεριά μιας εντατικής παρουσίας πληροφοριών, κειμένων και ανακοινώσεων, που σε μεγάλο βαθμό θα αναπαράγονται σε διάφορες ιστοσελίδες, και που θα συνοδεύεται απ’ την άλλη από μια πολιτική απραξία και έναν χαμηλό βαθμό οργάνωσης και συντονισμού των δραστηριοτήτων της αντιπολίτευσης. Αυτό το είδος της ‘Ψευδοπολιτικής’ εμφανίζεται ήδη στο χώρο των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων, ενώσεων και μεμονωμένων πολιτικών και συνίσταται στην ανάδειξη θεμάτων και προσώπων αποκλειστικά στο δικτυακό χώρο ή τα ΜΜΕ, χωρίς αυτή η παρουσία να ανταποκρίνεται σε πραγματικές πρακτικές και εφαρμόσιμες πολιτικές.
Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μελέτες για το θέμα αυτό υποστηρίζω ότι τα συστήματα πληροφόρησης και ειδικότερα το Διαδίκτυο, σκιάζουν συχνά την ‘πραγματική πολιτική’ που έχει σχέση με απτά θέματα πολιτικής παρέμβασης. Επίσης η νέα εικόνα του λεγόμενου ‘παγκόσμιου χωριού’ που ταξιδεύει στην ‘Κοινωνίας της Γνώσης’, νομίζω ότι βρίσκει μπροστά της μία αντίπαλη πραγματικότητα, δηλαδή μια ολοκληρωτική περιθωριοποίηση του μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού του Πλανήτη, όχι μόνο ως προς τα υλικά μέσα, αλλά και ως προς την ουσιαστική γνώση που είναι απαραίτητη για την επιβίωσή του. Δηλαδή τη γνώση που είναι απαραίτητη για παράδειγμα για τη χρήση των σπόρων της αγροτικής παραγωγής, την εξασφάλιση της αναγκαίας στέγης στις παρυφές των αστικών συγκεντρώσεων, τη διατήρηση και μετάδοση των στοιχείων του παραδοσιακού του πολιτισμού.
Από την άλλη μεριά, οι υπάρχουσες, αλλά κυρίως οι ανερχόμενες πολιτικές δυνάμεις της περιφέρειας, φαίνεται ότι έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες με τις δυτικές ρυθμίσεις και το δυτικό ορθολογισμό και ακόμα περισσότερο με την κουλτούρα της δημοκρατικής διακυβέρνησης, που δυτικός κόσμος προσπαθεί να επιβάλλει ως ένα παγκόσμιο πρόγραμμα πολιτικο – κοινωνικού εκσυγχρονισμού.
Οι χώρες αυτές, ενώ προωθούν τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και τη διεύρυνση της κατανάλωσης βιομηχανικών προϊόντων, διατηρούν σε ισχύ σημαντικά στοιχεία της συμβολικής – θρησκευτικής οργάνωσης των κοινωνιών και των κοινοτήτων τους. Αυτό που συνέβη στην Ευρώπη, στο τέλος του Μεσαίωνα, μέσω της δημιουργίας των νέων βασιλείων και της σύνδεσης της εδαφικής οριοθέτησης με την πολιτικοποίηση της χριστιανικής θρησκείας[33], φαίνεται να επαναλαμβάνεται στα νέα εθνοφυλετικά – θρησκευτικά κρατικά μορφώματα του αραβικού και του ισλαμικού κόσμου γενικότερα. Σε αυτά τα κράτη βλέπουμε επίσης να παράγεται μια νέα σύνθεση ανάμεσα στον παραδοσιακό και σύγχρονο κόσμο που ξεφεύγει από τα κλασσικά πρότυπα της δυτικής σκέψης, αλλά και την παραδοσιακή κατάσταση αυτών των κοινωνιών, όπως τις είχαμε συνηθίσει, ως ανατολικές κοινωνίες, φυλετικές κοινωνίες κλπ. Σε αυτήν τη νέα παράδοση συμπλέκονται η συμβολική οργάνωση της καθημερινότητας, με ορθολογικά τεχνικά συστήματα και κρατικές γραφειοκρατίες σε κρατικά μορφώματα, που απέχουν πολύ από τα ευρωπαϊκά πρότυπα του κράτους, αλλά και από τις παραδοσιακές κοινωνίες από τις οποίες προέρχονται. Νέες μορφές συμβολικής πρακτικής που’ εκσυγχρονίζουν’ και διευρύνουν την ισχύ των παραδοσιακών ηθικών προτύπων και μορφών πρακτικής, δημιουργούν έτσι τα νέα θρησκευτικά και εθνοφυλετικά, κρατικά μορφώματα και δίκτυα δράσης. Είναι σίγουρα δύσκολο να κατανοήσουμε αυτές τις εξελίξεις μέσα από την πολιτική σκέψη που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη το 18 και 19 αιώνα και η οποία μέχρι σήμερα καθορίζει τον τρόπο ανάλυσης, ξεκινώντας από τον ιδεατό τύπο του ευρωπαϊκού κράτους που προήλθε από τη γαλλική επανάσταση.
Τα εθνοφυλετικά –θρησκευτικά κρατικά μορφώματα, όπως όλα τα κράτη της Μέσης Ανατολής συμπεριλαμβανόμενου και του Ισραήλ η Λιβύη, η Αλγερία, το Μαρόκο, καθώς και τα περισσότερα κράτη της Αφρικής, αποτελούν στην πραγματικότητα υβριδικά δίκτυα κυριαρχίας και εσωτερικής συνοχής, με μεγάλο βαθμό ετερογένειας και ισχυρό δυναμικό εσωτερικών αντιθέσεων και συγκρούσεων. Πολύπλοκα δίκτυα και υβρίδια αποτελούν επίσης τα ισλαμιστικά δίκτυα, όπως η το δίκτυο της Αλ Κάϊντα που υποστήριξε, το καθεστώς των Ταλιμπάν με την ακραία θρησκευτικό- φυλετική του οργάνωση, και τις ισλαμικές οργανώσεις της Τσετσενίας (όσο μπορούμε να ξέρουμε από τα μέσα ενημέρωσης.)
Τα ισλαμιστικά δίκτυα στην Ινδονησία και τις Φιλιππίνες, αλλά και το ακραίο και επιθετικό στρατιωτικό πολιτικό καθεστώς του Ιράκ, αποτελούν αποδείξεις ότι δημιουργούνται συνεχώς νέες ιδεολογικές και (τεχνο) – πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις και συστήματα που τείνουν να καλύψουν το πολιτικό κενό που αφήνουν, τα υπάρχοντα ‘φιλοδυτικά’ καθεστώτα της Μέσης Ανατολής της Ν.Α. Ασίας και του Τρίτου Κόσμου γενικότερα.
Τα νέα αυτά δίκτυα – οργανώσεις δεν είναι δυνατό να κατανοηθούν από τα κλασσικά μονοδιάστατα πρότυπα της πολιτικής ανάλυσης. Οι Ταλιμπάν, το καθεστώς του Σαντάμ και η Αλ Κάϊντα –και ό,τι θα προκύπτει συνεχώς- θα ήταν τελείως αδιάφορα και ασήμαντα, αν δεν είχαν την τεχνολογική γνώση και τα οικονομικά δίκτυα που προέρχονται σε ένα μεγάλο βαθμό από τον τεχνο- οικονομικό πολιτισμό της δύσης. Τη γνώση αυτήν την προμηθεύτηκαν, ως αναπτυξιακή βοήθεια, ή ως αντάλλαγμα για την προμήθεια ενεργειακών πόρων από τα δυτικά κράτη και την ανάπτυξη ενός νέου ενδογενούς επιχειρηματικού πολιτισμού. Θα ήταν επίσης αδιάφοροι, αν δεν είχαν δημιουργήσει νέες μορφές δικτυακής συσσωμάτωσης ομάδων, ατόμων, ημικρατικών και κρατικών μορφωμάτων που έχουν ως στόχο να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του δυτικού πολιτισμού, με τη μορφή του εκτεταμένου καπιταλιστικού δικτύου πού έχει πάρεις στη μεταβιομηχανική περίοδο[34].
Από την άλλη μεριά, τα δυτικά κράτη φαίνεται ότι στηρίζουν ή τουλάχιστον ανέχονται κάτι ανάλογο μιας και δεν εμποδίζουν ένα διαρκή θρησκευτικό – εδαφικό πόλεμο στην Παλαιστίνη. Καμία σύγχρονη ‘ορθολογική πολιτική’ ανάλυση δεν μπορεί να δικαιολογήσει την συνεχιζόμενη αμφίδρομη βία στην Παλαιστίνη, αν δε συμπεριλάβει στους καθοριστικούς παράγοντες τη συμβολική βαρύτητα παραγόντων κλειδιά, όπως είναι το ‘ιερό έδαφος’, τα ιερά κείμενα, τις προφητείες, την ιστορία του ολοκαυτώματος, το ιστορικό παρελθόν των φυλετικών συγκρούσεων στην περιοχή. Αυτοί οι παράγοντες συνδυάζονται σε έναν τεχνολογικό πόλεμο, όπου η ευρηματικότητα και οι ευρεσιτεχνίες και από τις δύο πλευρές έχουν ξεπεράσει κάθε ‘προσδοκία’. Πιστεύω ότι αν η καινοτομική δραστηριότητα και των δύο πλευρών είχε επενδυθεί στην παραγωγή προϊόντων, η περιοχή της Παλαιστίνης με συνθήκες ειρήνης θα ήταν μια νέα Silicon Valley[35]. Η συνέργια της Δύσης σε αυτόν τον πόλεμο, αλλά και άλλες στρατιωτικές εμπλοκές όπως αυτή στο Ιράκ και το πολιτικό κενό που αφήνουν πίσω τους, νομιμοποιούν την ανάβαση στην έλικα της βίας και ανοίγουν το δρόμο της νομιμοποίησης αυτής της αμφίδρομης βίας στην κοινή γνώμη και στα δίκτυα του ισλαμικού κόσμου. Ο ‘απλός’ άνθρωπος στη Δύση αδυνατεί, από την άλλη μεριά, να δικαιολογήσει εκ μέρους του τις συνέπειες που έχει στην καθημερινότητά του αυτή η εξέλιξη. Πιστεύω, ότι και οι ηγεσίες των δυτικών κρατών, δεν μπορούν να κατανοήσουν τον εγκλωβισμό των ηγετικών ομάδων της Μέσης Ανατολής σε ένα δίκτυο αυτοπροσδιορισμού τους μέσω της βίας. Τα ακραία γεγονότα βίας που ακολούθησαν την ανακοίνωση του road map για την ειρήνη στις 12 και 13 Ιουνίου στο Ισραήλ και στη λωρίδα της Γάζας, δείχνουν ότι οι εξωτερικές παρεμβάσεις, γίνονται αποδεκτές μόνο για τη δημιουργία εντυπώσεων στη παγκόσμια κοινή γνώμη και δεν έχουν μέχρι σήμερα κάποια θέση στο διάλογο της βίας που αναπτύσσουν οι ένοπλες πολιτικές θρησκευτικές ομάδες των Παλαιστινίων με το πολιτικό θρησκευτικό καθεστώς του κράτους του Ισραήλ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ G.W. Bush φάνηκε οργισμένος στην τηλεόραση σχολιάζοντας τα γεγονότα, αλλά και ταυτόχρονα φαινόταν αδύναμος μπρος στην κατακλυσμιαία βία που έσπερνε παντού νάρκες στο δρόμο της ειρήνης. Το γεγονότα που ακολούθησαν τον πόλεμο του Ιράκ, με τις επαναλαμβανόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις και τις δολοφονίες των θρησκευτικών ηγετών των σιιτών μουσουλμάνων, δείχνουν ότι το παγκόσμιο κράτος ΗΠΑ, είναι εγκλωβισμένο στο ρόλο του ως ηγεμονική δύναμης του παγκόσμιου καπιταλισμού και είναι αναγκασμένες να επιβάλλουν τα συστήματα διακυβέρνησης και τα δίκτυα που σχετίζονται μαζί του, αν θέλει να διατηρήσει αυτήν τη θέση. Από την άλλη μεριά, είναι φανερό ότι οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να επιβάλλουν έναν νέο κανόνα, χωρίς της βοήθεια και τη συνεργασία των υπόλοιπων παγκόσμιων κρατών, έτσι ώστε να μοιραστούν το οικονομικό και πολιτικό κόστος αυτής της προσπάθειας. Φαίνεται λοιπό ότι η παγκοσμιοποίηση -όσο μπορούμε να αποδεχτούμε αυτόν τον όρο- είναι περισσότερο η επιβολή ετερογενών δικτύων ηγεμονίας και λιγότερο μια ‘άναρχη’ και χαοτική διαδικασία. Το άτομο και ο ρόλος του σε αυτήν τη διαδικασία, γίνεται κατανοητό, μόνο εφόσον αναδείξουμε τις δικτυακές του εντάξεις και δεσμεύσεις, όπως αυτές επαναδιατάσσονται διαρκώς.
Στο εσωτερικό των σύγχρονων εθνικών κρατών, τα πολιτικά επιχειρηματικά – κοινωνικά δίκτυα, συνδέουν το άτομο με τον κόσμο της αγοράς και της παραγωγής παράλληλα με πολιτισμικά και κοινωνικά μορφώματα νέου τύπου, κάτι που δύσκολο αν όχι αδύνατο να γίνει κατανοητό με τα παραδοσιακά εργαλεία της κοινωνιολογικής έρευνας.
Παρακολουθώντας την πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη για τα θέματα της αποδόμισης των θεσμών, της διαφθοράς την εκτεταμένη γκρίζα οικονομία, τους διεθνείς κινδύνους βλέπει να αναδύονται επιχειρήματα που έρχονται κυρίως από το παρελθόν. Τι περισσότερες φορές, ο προβληματισμός εξαντλείται σε μια συναισθηματική – ηθική – νομική επιχειρηματολογία για τη διαπλοκή, τη διαφθορά ή σε ‘εθνικές κορώνες’. Μια επιχειρηματολογία που φαίνεται αδιέξοδη γιατί δε συμπεριλαμβάνει στην ανάλυσή της, την εκτεταμένη σύνδεση των πρακτικών του ατόμου με καθημερινές δικτυακές επιλογές και δεσμεύσεις.
[1] Στην έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για το’ Human Development’ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη μίας νέας κοσμοπολίτικης ηθικής που θα ενσωματώσει περισσότερες κοινωνικές ομάδες και δρώντες στην παγκόσμια γειτονίας και την παγκόσμια διακυβέρνηση βλέπε: UNDP, 1999, Human Development Report, CD, New York, U. N., κεφάλαιο 6.
[2] Πρέπει να γίνει μια αποτίμηση κόστους οφέλους της νέας τεχνολογίας για τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Υπάρχουν φυσικά ερωτηματικά και για πραγματικό όφελος στον πρώτο κόσμο σε σχέση με το μεγάλο κόστος των επενδύσεων. Η πτώση της χρηματιστηριακής αξίας πολλών επιχειρήσεων της Νέας Τεχνολογίας νομίζω ότι έχει άμεση σχέση με αυτήν την ουσιαστική απαξίωση.
[3] Μέσω της άρνησης των ΗΠΑ, να ακολουθήσουν τη διαδικασία και τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τον πόλεμο στο ΙΡΆΚ το πρώτο εξάμηνο του 2003
[4] Urry J., (2000),’ Sociology Beyond Societies’, London, Routledge
[5] Οι δύο χώρες βρίσκονται ένα βήμα πριν τον πυρηνικό όλεθρο για μια διαμάχη’ κυρους’ στο Κασμίρ. Σε μια περιοχή που και οι δύο χώρες είναι λίγο επιθυμητές.
[6] Βλέπε μια σχετική ανάλυση της ιεραρχίας της δύναμης των κρατών στον Cohen’ The national state system continues to be the dominant component within the world geopolitical structure, although national sovereignty is increasingly influenced and qualified by regional and global geopolitical forces. It consists of five orders or levels. The first consists of major powers––the United States, the collectivity of states embraced by the European Union, Japan, Russia and China. These all have global reach, serving as the cores of the three geostrategic realms’ Cohen S B. Geopolitical realities and United States foreign policy. The 2002 Annual Political Geography Lecture Political Geography Volume 22, Issue 1, January 2003, Pages 1-33 doi:10.1016/S0962-6298(02)00069-0
[7] Νομίζω ότι η ανάλυση του Lester Thurow, για την ύπαρξη ενός’ πολυπολικού κόσμου χωρίς ηγεσία’, διαψεύσθηκε από τον πόλεμο στο ΙΡΆΚ, αλλά και τη γενικότερη στάση των κρατών που έχουν ηγεμονική θέση στη διεθνή πολιτική και οικονόμία. Η σύγχρονη ηγεμονία δεν έχει παρουσιάζει την’ προσωποποιημένη’ εικόνα της περιόδου του Χάρι Τρούμαν, αντίθετα συγκροτείται περισσότερο, ως ένα πολυδιάστατο δίκτυο, ρυθμίσεων και επεμβάσεων της πολιτικής, επιχειρηματικής και στρατιωτικής ηγεσίας των παγκόσμιων κρατών, δεν παύει όμως να συγκροτεί ως σύνολο ένα παγκόσμιο ηγεμονικό καθεστώς. Βλέπε: Thurow Lester (1997),’ Το μέλλον του καπιταλισμού’ ‘ The Future of Capitalism (1996), Αθήνα: Λιβάνης, Σ. 206-239
[8] Coles Roberta,’ War and the contest over national identity’. The Sociological Review 2002, Blackwell, P. 586-609
[9] βλέπε:Friedman Th. (1999),’ The Lexus and the Olive Tree’, New York: Farrar Straus Giroux και
: Fukuyama Fr., (1992),’ The End of the History and the Last Man’, New York: Free Press
[10] βλέπε για τη σύγκριση ανάμεσα στην έννοια της πληροφορίας και τη έννοιας της εμπειρίας και το πρόβλημα της παραγωγής άχρηστης πληροφορίας (information trash: Χτούρης Σωτήρης.’ Θετικισμός και Διαλεκτική. Τρεις δεκαετίες μετά τη διαμάχη για το θετικισμό, τα μεθοδολογικά προβλήματα που έθεσε η συζήτηση Παραμένουν ακόμα ανοιχτά.’
Δημοσίευση στο περιοδικό “λόγου χάριν” Αθήνα: 1/1992.
[11]Appadurai Arjun (1996),’ Modernity at Large: Cultural Dimension of Globalisation, Minneapolis: Un. Of Minnesota Press,
[12] βλέπε κεφάλαιο 5
[13] Η αλήθεια είναι ότι η πρώτη περίοδος της Βρετανικής αποικιοκρατίας στην Ινδία,
[14] O Henry Kissinger, εξέφρασε το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ,, που φάνηκε να ενεργοποιείται πλήρως στο δεύτερο πόλεμο του κόλπου, αλλά και στον ΟΗΕ,, σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ δεν πρέπει να επιτρέψουν την ανάδυση παγκόσμιων ή περιφερειακών δυνάμεων που θα μπορούσαν να συνασπιστούν και να αμφισβητήσουν την κυριαρχία τους. Kissinger H. (2001), Does Amerika need a foreign policy – towards a diplomacy for 21th century, New York: Simon and Schuster Σ.352
[15] Χαρακτηριστικη είναι η χρησιμοποίηση του WTO, από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. για την επιβολή των μερικων τους ενδιαφερόντων που αφορών τα δικαίωματα πνευμαικής ιδιοκτησίας, τις πατέντες κλπ., που δεν αποτελούσαν αρχιακά μια σημαντική λειτουργία του WTO.
[16] H περιπτώσεις του νομισματικών κρίσεων του Μεξικού, της Αργεντινής, της Τουρκίας δείχνουν την άμεση σχέση της Νομισματικής Πολιτικής του I.M.F με τα ενδιαφέροντα (ή την αδιαφορία) των Global States
[17] Βλέπε τη σχετική συζήτηση γύρω από τη διαδικασία McDonaldization της Κοινωνίας, Ritzer George, (1996)’ The McDonaldization of Society’, Thousend Oaks,Ca: Pine Forge Press
[18] Η συνάντηση του WTO στο Cancun του Μεξικού τον Σεπτέμβριο του 2003, έφερε σε δινή ηθική και ιδεολογική θέση τα αναπτυγμενα κράτη απέναντι στα φτωχότερα κράτη του κόσμου, τα οποία ζήτησαν με επιμονή την κατάργηση των εθνικών επιδοτήσεων. Οι ΗΠΑ οδήγησαν σε κατάρευση τις διαπραγματεύσεις στον WTO με στόχο την επιβολή διμερών συμφωνιών που θα τις ελέγχουν καλύτερα., ως ισχυρό παγκόσμιο κράτος. Ο Nick Mathiason στην Guardian στις 14.Σεπτ. 2003 γραφει ‘Συμπεριφέρονται όπως η Σοβιετική Ένωση την δεκαετία του 80’ , μια όχι άτυχη σύγκριση με το πολιτικό μόρφωμα που θα θεωρούσαμε το πρώτο παγκόσμιο κράτος στην σύγχρονη ιστορία, μια και η κυριαρχία της (πέρα από την ιδεολογία) στηριζόταν στην επιβολή των εσωτερικών της ενδιαφερόντων και κανόνων στα κράτη που βρισκόταν στον χώρο επιρροής της. Οι θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την καθοδήγηση της Γαλλίας και της Γερμανίας, στο Cancun, αν και διπλωματικότερες, δεν ήταν αρχικά καλύτερες για τις φτωχές χώρες, από αυτές των ΗΠΑ.
[19] Οι Έλληνες πολιτικοί δε φαίνεται να έχουν συνειδητοποίηση αυτό το πρόβλημα, όταν για παράδειγμα συνηθίζουν να χρησιμοποιούν -τα μέτρια ή τεχνοκρατικά αγγλικά τους- στο Ευρωκοινοβούλιο, τις Επιτροπές κλπ. Ακόμα και οι πολιτικοί, που μας έχουν συνηθίσει σε εθνική εγρήγορση, αποφεύγουν/αν συστηματικά τη χρήσης της ελληνικής γλώσσας στα Ευρωπαϊκά Όργανα, θέλοντας πιθανά να δείξουν την’ καλη΄ ευρωπαϊκή τους Παιδεία. Η υπεράσπιση του γλωσσικού πολιτισμού στην Ευρώπη θα αποδειχθεί μακροπρόθεσμα σημαντικότερο πρόβλημα, από ότι οι επιδοτήσεις της αγροτικής πολιτικής.
[20] Σύμφωνα με τον Cohen ο.π. Σ.4., Οι δυνάμεις δεύτερης τάξης είναι αυτές που μπορούν να κερδίσουν οφέλη από τις μεγαλύτερες χωρίς να γίνουν δορυφόροι. Οι δυνάμεις δεύτερης τάξης αγωνίζονται διαρκώνς για να κερδίσουν οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ανεξαρτησίας από αυτές τις πρώτης τάξης. Η ταξινόμηση Cohen των εθνικών κρατών, και των κριτηρίων που χρησιμοποιεί έχει ενδιαφέρον, αλλά δεν αναδεικνύει την καθοριστική παρουσία και την ειδική ποιότητα των αυτών που ονομάζονται εδώ’ παγκόσμια κράτη’ και έχει έναν σχετικά μηχανιστικό χαρακτήρα όπως ομολογεί και ο ίδιος ο.π. Σ. 4. βλέπε επίσης: Cohen S. B. (1992),’ Geography and Politics in a world divided’, New York: Oxford University Press.
[21] Οι μεγάλες χώρες και ειδικότερα η Γερμανία και η Γαλλία φάνηκε ότι το 2003 δε θα είναι υποχρεωμένες να ακολουθούν ευλαβικά τα κριτήρια του Συμφώνου Σταθερότητας., κάτι που δεν ισχύει φυσικά για τις μικρότερες χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν σημαντικά πρόστιμα.
[22] Σε αυτήν τη λογική εντάσσεται φυσικά και η συζήτηση για τον Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και τη γενικότερη αναμόρφωση των θεσμικών οργάνων έτσι ώστε η ΕΕ να πλησιάσει τη δομή και τη λειτουργικότητα που γνωρίζουμε στα εθνικά κρατικά μορφώματα της Ευρώπης. Η αντιθέσεις αλλά και οι αμφισβητήσεις που έχει δημιουργήσεις η πρόταση του Βαλερί Ζισκάρ ντ Εστέν δείχνουν τα όρια μια τέτοιας προοπτικής.
[23] Σε αυτήν τη διαρκή δυναμική ανακατάταξη επανεμφανίζονται και διάφορες γεωπολιτικές παραστάσεις, όπως π.χ. αυτής της’ Μεσευρώπης’, ως σύμβολα κυριαρχίας ή ως εφιάλτες του παρελθόντος- που θα πρέπει να αποφευχθούν. Βλέπε επίσης:Betz H.(1990), ‘ Mitteleuropa and post modern European Identity’, New German Critique 50. Σ. 173-192. Σε αυτήν την παράσταση εμφανίζεται εναλλακτικά η εικόνα της Μεσευρώπης του Milan Kundera από την ταυτότητα της οποίας απουσιάζει το προβληματικό της παιδί, η Γερμανία, χωρίς αυτό να στεναχωρήσει πολλούς από τους’ φανατικούς’ ευρωπαίους αναγνώστες του πολύ γνωστού συγγραφέα. Kundera M.(1984).’ The tragedy of Central Europe’, New York Review of Books 31 7 Σ. 33-38
[24] Best Steven and Douglas Kellner (2001),’ Τhe Postmodern Adventure’, London: Routledge
[25] Hardt Michael and Antonio Negri, (2000),’ Empire’, Cambridge, MA: Harvard University Press
[26] Χτούρης Σωτήρης, (1997),’ Μεταβιομηχανική Κοινωνία και Κοινωνία της Πληροφορίας’. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
[27] Χαρακτηριστικό και πιο γνωστό είναι το κλείσιμο στην Αθήνα του εργοστασίου γερμανικών συμφερόντων της PALCO. Δεκάδες ακόμα μικρότερες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις έχουν ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.
[28] Βλέπε σχετικά: Laguerre M. (2000),’ The global ethnopolis’ New York: St. Martin Press
[29] η οποία θα επέτρεπε μια διευρυμένη πολιτική επικοινωνία και μια αποτελεσματική πρακτική, όπως περιγράφεται κυρίως στη θεωρία του Habermas. Βλέπε: Calhoun C.ed. (1992), Habermas and the public sphere’ Cambridge:MIT Press
[30] Βλέπει Κεφάλαιο 3
[31] Kellner Douglas (1997),’ Intellectuals, The New Public Spheres, and Technopolitics’, New Political Science 41-42: 169-88
[32] βλέπε μια σχετική μελέτη για το ρόλο του διαδικτύου στους πολιτικούς χώρους των μεταναστών. Stacheli Lynn. A. et. al’ Immigration, the internet, and spaces of politics, Political Geography Vol. 21 Issue.8 Σ.¨989-1012
[33] Kantaranowicz Ernst, (1957),’ The King’ s Two Bodies: A Study in Medieval Political Theology, Princeton, N. J, Princeton University Press.
[34] Χτούρης Σωτήρης, (1997),’ Μεταβιομηχανική Κοινωνία και Κοινωνία της Πληροφορίας’, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα:
[35] Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω μια συνέντευξη του Σίμον Πέρες στο BBC World, με θέμα τη πρόταση για το’ road map’ για την ειρήνη, όπου εξέφραζε την ίδια απορία για τη συμβολική εμμονή των αντιμαχόμενων πλευρών στο εδαφικό θέμα.
Chtouris's Weblog 